گلایفوزیت و شیوع ناهنجاری های فیزیولوژیک و بیماری های گیاهی

گلایفوزیت و شیوع ناهنجاری های فیزیولوژیک و بیماری های گیاهی

پس از کشف مولکول گلایفوزیت (N-فسفونو متیل گلایسین)، علفکش های با این ماده موثره و با نام تجاری رانداپ، به عنوان پرمصرف ترین و موثرترین (گلایفوزیت با اختلال در روند سنتز آمینو اسید حیاتی گلایسین از ادامه رشد علف هرز جلوگیری می کند) علفکش غیر انتخابی در برنامه های مدیریتی و کنترل علف های هرز طیف وسیعی از محصولات کشاورزی مورد استفاده قرار گرفته که تاکنون نیز استفاده از آن ادامه دارد. صرفنظر از مقرون به صرفه بودن و موثر بودن علفکش سیستمیک گلایفوزیت در کنترل طیف وسیعی از علف های هرز، استفاده مکرر از علفکش های بر پایه گلایفوزیت در دسترس بودن برخی از عناصر عذایی موجود در خاک توسط گیاه را تحت تاثیر قرار می دهند و همچنین اثرات منفی بر جمعیت فلورخاک (میکروارگانیسم های خاکی) دارند به طوریکه با اصول کشاورزی پایدار مغایرت دارد.

با توجه به ویژگی کلات کنندگی بسیار قوی و فعال مولکول گلایفوزیت با برخی از عناصر غذایی موجود در خاک، واکنش های حیاتی فیزیولوژیک محصولات کشاورزی دچار اختلال شده و در نهایت منجر به حساس شدن آنها به انواع بیماری های قارچی و باکتریایی و در نهایت  مرگشان می شود. عناصری مثل منگنز، آهن، پتاسیم و تا حدی روی به واسطه غیر فعال شدن فیزیولوژیک آن ها توسط مولکول گلایفوزیت، جذب و انتقال آن ها به شکل معنی داری در گیاهان کاهش می یابد که از عناصر ذکر شده جذب و انتقال منگنز شدیدا تحت تاثیر استفاده مکرر از گلایفوزیت قرار می گیرد. از آنجایی که عنصر منگنز یکی از عناصر حیاتی در فعالسازی مسیر شیکمیک اسید (مسیر بیوسنتز آمینواسید هایی که در نهایت منجر به تولید ترکیبات و متابولیت هایی با اثرات دفاعی  مثل کومارین، فلاونوئیدها و لیگنین ها در برابر طیف وسیعی از عوامل بیماریزای گیاهی خواهد شد) می باشد، در خاک های با استفاده بی رویه از علفکش گلایفوزیت، کمبود شدید منگنز و علائم ناشی از آن در محصولات مختلف ظاهر خواهد شد. به طور مثال اثرات جانبی علائم کمبود منگنز ناشی از استفاده بی رویه  از علفکش گلایفوزیت بروز بیماری هایی در گندم (پاخوره بر اثر فعالیت فوزاریوم)، مرکبات (نوعی زرد و  ابلق شدن برگ ها و در نهایت سرخشکیدگی درختان بر اثر فعالیت باکتری Xylella)، گوجه فرنگی (پژمردگی فوزاریومی) و لوبیا (مرگ گیاهچه بر اثر فعالیت پیتیوم) می باشد. بررسی های میدانی نشان می دهد که در مزارع گندم و جو که از آخرین سمپاشی با گلایفوزیت ۱۸ تا ۳۶ ماه گذشته بود، بعد از کشت بذور گندم و جو در مزرعه مدتی نگذشته بود که علائم بیماری پاخوره گندم و بلایت خوشه بر اثر فعالیت فوزاریوم مشهود بود. در باغات مرکباتی که علائم کمبود منگنز، آهن و روی در اثر استفاده مکرر از علفکش گلایفوزیت مشاهده شده بود، بعد از چند سال عدم استفاده از علفکش فوق الذکر و به واسطه رشد نوعی علف باریک برگ در پای درختان، به شکل تدرجی و بعد از چند سال علائم کمبود منگنز، روی و آهن به طور کامل محو شده بود.

روی هم رفته با توجه به مطالب ذکر شده در بالا، توصیه نمی شود که مصرف علفکش گلایفوزیت در باغات و مزارع ممنوع شود بلکه تناوب استفاده از علفکش های با طیف اثر متفاوت و غیرسیستمیک جهت به حداقل رساندن اثرات منفی بر روی میکرو ارگانیسم های خاک به عنوان یک راهکار مدیریتی مهم در نظر گرفته شود.