کمبود فسفر

نقش فسفر در گیاهان

فسفر بعد از نیتروژن مهمترین عنصر غذایی ضروری و پرمصرف مورد نیاز گیاه بوده و مهم ترین نقش آن در فرآیند تولید و انتقال انرژی است . فسفر به عنوان یک عنصر ساختمانی در ساخت اسیدهای نوکلئیک نقش دارد . فسفر در انتقال انرژی در درختان میوه نقش دارد بنابر این در فعالیت متابولیکی گیاه نقش داشته و بطور غیر مستقیم بر عملکرد محصولات از این طریق تأثیر می‌گذارد. فسفر بصورت ترکیبات آلی فیتات در گیاه ذخیره می‌شود و به همراه سایر عناصر در ساختمان دانه گرده شرکت دارد و مهمترین عنصر در تولید محصول می‌باشد و در تشکیل گل و دانه بندی اهمیت زیادی دارد و همچنین بر تولید‌ اندام‌های زایشی اثر افزایشی دارد. فسفر عنصری ضروری است که به شکل فسفات از خاک جذب می‌شود وجود مقادیر کافی فسفر سبب ازدیاد رشد گیاه می گردد. فسفر کافی، همچنین باعث زودرسی محصول به خصوص در غلات می گردد. فسفر نیز عنصری متحرک می باشد و کمبود آن سبب کاهش شدید در رشد کلی می گرد.علاوه بر این، فسفر در میزان جذب عناصر کم مصرف فلزی توسط ریشه گیاه نیز نقش دارد و میزان جذب این عناصر را افزایش می‌دهد.

علائم کمبود فسفر

فسفر یکی از عناصر غذایی پر مصرف مهم (ضروری) می‌باشد که کمبود آن رشد گیاه را به شدت محدود می‌کند. قسمت اعظم فسفر در خاک به فرم فسفات‌های نامحلول می‌باشد ، از طرف دیگر هنگام مصرف کود‌های شیمیایی بخش قابل ملاحظه ای از فسفر به فرم ترکیب‌های نامحلول در خاک تثبیت می‌گردد. لذا اکثر خاک‌های کشاورزی حاوی مقادیر زیادی از ذخایر فسفر نامحلول می‌باشندزمانی که گیاه دچار کمبود فسفر می‌شود، ورود کربوهیدرات‌ها را به ریشه افزایش می‌دهد. این امر موجب افزایش نسبت Root/Shoot می‌شود. همچنین مورفولوژی ریشه را از طریق افزایش سرعت رشد ریشه‌های جانبی و تولید سیستم ریشه‌ای بلندتر تغییر می‌دهند. به علاوه کمبود فسفر موجب افزایش پروتئین‌های انتقال دهنده فسفات شده و خروج اسیدهای آلی، RNA آزها و فسفاتازها افزایش می‌یابد. گاهی علائم کمبود فسفر شبیه ازت می‌باشد. در کمبود فسفر رشد بخش هوایی و ریشه هر دو کند و یا متوقف می‌شود. برگها کوتاه، باریک و نازک می‌شوند و در این حالت دمبرگها زاویه کوچکی را با شاخه تشکیل می‌دهند. رشد طولی گیاه عمودی بوده و شاخه‌های جانبی کمتر رشد می‌یابند. تعداد برگها کاهش یافته وجوانه‌ها می‌میرند و تعداد شکوفه‌ها کاهش می‌یابد بنابراین از محصول میوه نیز کاسته می‌شود. برگها به رنگ سبز تیره مایل به آبی یا ارغوانی در می‌آیند و گاهی لکه‌ها و یا نوارهایی به همین رنگ بر روی پهنک برگ ظاهر می‌شود. رنگ ارغوانی که مربوط به ماده آنتوسیانین می‌باشد از مشخص ترین علائم کمبود فسفر در درختان میوه می‌باشد. کمبود فسفر فعل و انفعالات سوخت و ساز نظیر تبدیل قند به نشاسته را متوقف می‌سازد و در نهایت آنتوسیانین در برگ تشکیل می‌شود. علائم کمبود در برگهای پیر مشاهده می‌شود و برگهای جوان سرشاخه‌ها به رنگ سبز طبیعی باقی می‌مانند. در هنگام کمبود فسفر در بعضی از میوه ها، گوشت میوه نرم و شیره میوه خیلی ترش و خاصیت انباری آن کاهش می‌یابد.

۱- میزان فسفر در گیاهان از ۰/۲ تا ۰/۵ درصد در ماده خشک تغییر می کند.

 ۲- علائم کمبود: اولین علامت کمبود در رشد دیده می شود و سپس برگهای پیرتر به رنگ زرشکی سیر(ارغوانی) تبدیل می شوند( در گیاه متحرک است)

۳- علائم زیادی: اگر از ۱% در ماده خشک بیشتر باشد باعث مسمومیت فسفر می شود. مسمومیت فسفر بر روی سایر عناصر مانند آهن، منگنز و روی تاثیر می گذارد.

 ۴- بجز در خاکهای آلی،مقدار فسفرمعدنی موجود در خاکها همواره بیشتر از فسفر الی است.

 ۵- فسفر و روی در خاک بر هم اثری نداشته بلکه واکنش آنها بر روی هم در داخل گیاه رخ می دهد.

 ۶- فسفر حساس ترین عنصر غذایی نسبت به تغییرات PH می باشد.

 ۷- مصرف زیاد کودهای فسفره در خاک می تواند موجب کمبود روی در گیاه شود.

 ۸- آزاد شدن و قابل استفاده گردیدن فسفات در خاکهای آهکی اسانتر از خاکهای اسیدی است.

 ۹- هر چه در خاک نسبت AL به OH کوچکتر باشد، جذب فسفر بیشتر خواهد بود.

 ۱۰- مهمترین منبع فسفر خاک اپاتیت می باشد و عمدتاً رسوب معدنی فسفر به فرم فلور اپاتیت(Ca5(Po4)3f) در خاکها غالب است.

 ۱۱- فعالیت یون فسفات در محلول خاک های آهکی، عمدتاً تحت تاثیر سه عامل؛ فعالیت یون کلسیم، مقدار و اندازه ذرات کربنات کلسیم آزاد در خاک و مقدار رس می باشد

 ۱۲- فسفر بلوغ گیاه را جلو می اندازد(بر خلاف ازت)

 ۱۳- گیاهان یون فسفر یک ظرفیتی ارتوفسفات اولیه (H2PO4-) را ترجیح می دهند(حدود ده برابر بیشتر) در حالی که در محلول خاک HPO42- فراوانتراست.

 ۱۴- فسفر با جذب عناصری مثل آهن، مس و روی رقابت می کند

۱۵- فسفر قابل دسترس یا Labile : مقداری فسفری که ظرف ۲۴ ساعت از سطوح قابل تبادل فاز جامد از طریق تبادل با یون های دیگر، وارد محلول خاک می شود.

 ۱۶- فسفر، بور و سیلیسیم در واکنش های انتقال انرژی در سیستم های گیاهی دخالت دارند.

 ۱۷- غلظت فسفر، ازت و پتاسیم ؛ با افزایش سن گیاه کمتر میشود.

 ۱۸- فسفر یکی از مهمترین عاملهای پدیده اوتروفیکاسیون است.

 ۱۹- در خاک های آهکی وجود سطح زیاد فسفر در خاک باعث تشدید کمبود روی می شود .

۲۰- مقدار فسفر پوسته جامد زمین ۰٫۱۲ درصد می باشد و مقدار فسفر خاک از ۰٫۰۲ تا ۰٫۵ درصد در نوسان است.

 ۲۱- فسفر در تشکیل بذر نقش ویژه ای دارد و به مقدار فراوان در بذر و میوه یافت می شود و می تواند عامل زودرسی محصولات بخصوص غلات باشد.

 ۲۲- بدلیل تحرک اندک فسفر در خاک، ارتوفسفات ها عمدتاً از طریق پخشیدگی به ریشه گیاه می رسند

۲۳- درصد فسفات های اینوزیتول(دسته ای از فسفاتهای آلی خاک) در خاکهای زیر پوشش جنگل بیش از دیگر اراضی است و مقدار آن با افزایش PH خاک، کاهش می یابد.

 ۲۴- وجود فسفر در افزایش مقاومت گیاهان به بیماری ها نقش مثبت دارد.

 ۲۵- منوکلسیم فسفات و دی کلسیم فسفات بیشترین انحلال و فلوئور آپاتیت کمترین انحلال پذیری را دارد.

 ۲۶- با افزایش کودهای ازته به خاک، جذب فسفر بوسیله گیاه افزایش می یابد زیرا کود ازته رشد ریشه را افزایش می دهند

۲۷- کودهای فسفاته و پتاسه در افزایش ارتقای کیفیت نشاسته محصول نقش دارند.

 ۲۸- مصرف همزمان ازت با فسفر در روش پخش نواری بازده جذب فسفات را به دلایل زیر افزایش می دهد:توسعه ریشه – کاهش PH در محل پخش کود – افزایش ارتوفسفات اولیه به ارتوفسفات ثانویه

۲۹- رفتار فسفر و آرسنیک در خاک ها مشابه است

۳۰ – کمبود فسفر همانند کمبود روی باعث افزایش تراوایی غشاء ریشه میشود.

 ۳۱- منحنی جذب فسفات مانند منحنی جذب پتاسیم است

 ۳۲- فسفات بر خلاف نیترات و سولفات، در درون گیاهان احیا نمی شود

 E-Value-33 فسفر قابل دسترس یا همان فسفر لبیل (مجموع فسفر محلول و تبادلی) را اندازه می گیرد

 ۳۴- اگر فسفر به خاک اضافه کنیم یک مرحله جذب تند یا سریع داریم (۲۴-۴۸ hr) و یک مرحله جذب کند (یک هفته تا یک ماه)، که جذب سریع همان جذب اختصاصی است و البته مقدار کمی هم غیر اختصاصی است

 ۳۵- فسفر از جمله عناصری است که سریع جذب گیاه می شود ( Fast Aborbingion )

۳۶ – غنی ترین بخش گیاه از نظر فسفر، دانه است

 ۳۷-مناسبترین روش تعیین فسفر قابل استفاده در خاکهای آهکی روش اولسن است که با محلول نیم نرمال بی کربنات سدیم با PH=8.5 ، عصاره خاک تهیه می شود. بی کربنات و هیدروکسیل به صورت دو رقیب، فسفات را از ذرات خاک جدا می کنند. حد بدست آمده فسفر در این روش بین ۴۵- ۵ پی پی ام است.

 ۳۸- هم دماهای جذب فسفر، مقدار فسفر جذب شده را به عنوان تابعی از غلظت فسفر تعادلی نشان داده و با استفاده از آن قدرت تثبیت فسفر در خاک ها را می توان تخمین زد

 ۳۹- آپاتیت که ماده اصلی سنگ فسفات را تشکیل می دهد

 ۴۰- سوپر فسفات ها که شامل سوپر فسفات(ساده) معمولی (%۲۰ P2O5) و سوپر فسفات (تریپل)غلیظ (%۴۶ P2O5) است

کمبود فسفر در پسته